Badania USG

Badanie ultrasonograficzne ciąży jest podstawowym narzędziem diagnostycznym na każdym etapie ciąży. Zgodnie z rekomendacją Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz standardem organizacyjnym opieki okołoporodowej w Polsce, badanie ultrasonograficzne powinno być wykonane w ciąży fizjologicznej przynajmniej 4 razy. Zgodnie powyższymi wytycznymi, badania ultrasonograficzne powinny być wykonywane w I, II i III trymestrze oraz w okresie okołoporodowym. Cel każdego z tych badań jest inny.

Badanie pomiędzy 11.0 a 13.6 tygodniem ciąży.
Badanie pomiędzy 11.0 a 13.6 tygodniem ciąży, nazywane jest często badaniem genetycznym, testem PAPPA.
Głównym celem tego badania jest ocena ryzyka trzech zespołów genetycznych – zespołu Downa, Edwards’a i Patau’a. Są te choroby genetyczne, ale nie dziedziczne, których podłożem jest nieprawidłowa liczba chromosomów i są zaliczane są do grup trisomii.
Badanie to powinno się składać z dwóch elementów, badania ultrasonograficznego o oraz badania biochemicznego (oznaczenie stężenia wolnej jednostki βhCG oraz biała PAPPA).
Należy widzieć, że jest to badanie przesiewowe, czyli nie daje odpowiedzi czy dziecko jest zdrowe czy chore. Określa ono prawdopodobieństwo zespołu genetycznego u dziecka. Jeśli to ryzyko ocenione jest na wysokie (powyżej 1:1000) zaleca się rozszerzenie diagnostyki o badania nieinwazyjne (wolne płodowe DNA) lub jeśli powyżej 1:300 o badania inwazyjne (amniopunkcja, biopsja trofoblastu). Ryzyko niskie jednak nie daje 100% pewności, bo ok 5% dzieci z zespołem Downa, Edwarsa i Patau będzie zakwalifikowanych do grupy niskiego ryzyka – choć stanowią one w tej grupie ułamek promila. Ponadto w trakcie tego badania oceniana jest anatomia płodu, co pozwala na zdiagnozowanie tak zwanych dużych wad płodu.

Badanie ultrasonograficzne między 11.0 a 13.6 tygodniem ciąży pozwala również na wyliczenie ryzyka stanu przedrzucawkowego. Stan przedrzucawkowy oraz wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania płodu to dwie choroby o jednej przyczynie, nieprawidłowym wykształcaniu się struktury łożyska. Obie mogą nieść bardzo poważne konsekwencja dla matki i dziecka, zmuszając do zakończenia ciąży w II i na początku trzeciego trymestru. Podobnie jak w przypadku zespołów genetycznych określa się ryzyko. W przypadku pacjentek z grupy wysokiego ryzyka rozpoczęcie leczenia w 11-14 tygodniu ciąży polegające na przyjmowaniu 150mg kwasu acetylosalicylowego na noc, zmniejsza ryzyko stanu przedrzucawkowego o 80%
{więcej o profilaktyce stanu przedrzucawkowego przeczytasz tu}

W większości wypadków badanie jest wykonywane z wykorzystaniem sondy przezbrzusznej, jednak w przypadku złej wizualizacji lub niekorzystnego ułożenia płodu lekarz może wykorzystać sondę przezpochową. Jeśli dziecko układa się dobrze do badania, może ono być dość krótkie, w przypadku niekorzystnych warunków może ono trwać bardzo długo, z przerwami a w ostateczności powtórzone za parę dni (jeśli czas wiek ciąży na to pozwala).

Badanie to powinno być wykonywane zgodnie ze schematem zaproponowanym przez Fetal Medicine Foundation (FMF). Organizacja ta przyznaje licencje, które uprawniają ultrasonografistów do wykonywania takich badań i dostęp do oprogramowania pozwalającego wyliczyć ryzyko. Ponadto co roku lekarz musi przejść audyt, jeśli nie spełni kryteriów licencja nie jest przedłużana. Dlatego to usg warto wykonać u lekarza posiadającego licencję, gdyż gwarantuje to właściwe wykonanie tego badania.

Wyszukiwarkę lekarzy posiadających licencję FMF po województwach i miasta znajdziesz w tym miejscu.

{link do mechanizmu wyszukiwania}

Badanie 18.0 – 21.6 hbd
Głównym celem badania pomiędzy 18.0 a 21.6 tygodniem ciąży jest szczegółowa ocena anatomii płodu.
Pierwszym elementem tego badania jest ocena wzrastania płodu, czy przebiega ono zgodnie z wiekiem ciąży oraz czy wymiary dziecka są symetryczne. Od tego tygodnia ciąży szacowana jest masa płodu. Szacowana masa płodu jest wyznaczana na podstawie pomiarów czterech wartości: BPD – wymiar dwuciemieniowy (odległość pomiędzy bokami głowy), HC – obwódu główki, AC – obwódu brzucha, FL – długości kości udowej. Aparat lub program komputerowy na podstawie wzoru wylicza szacowaną masę płodu (EFW). Nie jest to rzeczywista masa płodu a szacowana, dokładność takiego pomiaru jest określana na ok +/- 15%. Czyli w przypadku badania połówkowego jest to ok 30-45 gramów.
Porównując wymiary badanego dziecka do średnich wartości dla danej populacji, sprawdzane jest czy dziecko rośnie zgodnie z wiekiem, czy nie jest za małe co może świadczyć o patologii.

Kolejną rzeczą jest szczegółowa ocena anatomii płodu. Lekarz musi sprawdzić wiele struktur anatomicznych takich jak mózg, twarz, serce, narządy wewnętrzne, kończyny. Zazwyczaj w trakcie tego badania, rodzice jeśli chcą, mogą dowiedzieć się jaka jest płeć dziecka.
Ostatnią rzeczą, która jest sprawdzana w tym badaniu jest długość szyjki macicy. Najdokładniejszy pomiar jest możliwy za pomocą sondy przezpochwowej i w ten sposób powinien być wykonany. Część lekarzy widząc długą szyjkę sondą przezbrzuszną odstępuje do badania przezpochwowego, jednak nie jest to postępowanie rekomendowane. Zbyt krótka szyjka w tym okresie jest czynnikiem ryzyka poronienia lub porodu przedwczesnego i w takim przypadku konieczne są działania by temu zapobiec.

Badanie 28-30 hbd
Badanie pomiędzy 28 a 32 tygodniem ma na celu ocenę wzrastania płodu, co świadczy o jego dobrostanie. W przypadku niewydolności łożyska, jednym z objawów jest zahamowanie wzrastania płodu, o czym świadczą zbyt małe wymiary dziecka w odniesieniu do wartości oczekiwanych dla danego wieku ciążowego. Oczywiście dzieci mają “zaprogramowany” swój rozwój, jedne są większe drugie są mniejsze. W przypadku wątpliwości badanie należy powtórzyć. W przypadku wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania płodu, ciąża taka wymaga zdecydowanie bardziej intensywnego postępowania – poprzez cykliczne powtarzanie badań usg, monitorowanie w warunkach szpitalnych, do przedwczesnego ukończenia ciąży, ze względu na zagrożenie życia dziecka.

Badanie w terminie porodu
Standard organizacji opieki okołoporodowej zaleca jeszcze dwa badania w trakcie ciąży, jedno w terminie porodu wraz z badaniem kardiotokograficznym oraz powtórzenie tej procedury po 7 dniach. Celem tych badań jest ocena dobrostanu płodu. W trakcie tego badania ocenia się masę płodu, ilość wód płodowych oraz przepływy naczyniowe w tętnicach płodu. Natomiast nie ocenia się anatomii płodu. Cechy wskazujące na zagrożenie płodu są wskazaniem do hospitalizacji.

Wymienione powyżej badania usg powinny być wykonane u każdej ciężarnej w ciąży fizjologicznej i udokumentowane wynikiem badania. W uzasadnionych przypadkach konieczne jest wykonanie większej ilości badań.

Pomimo postępu, coraz lepszych aparatów ultrasonograficznych oraz coraz większych umiejętności lekarzy, badanie usg nie wykrywa wszystkich nieprawidłowości u płodu. Wynika to z faktu, że nie wszystkie patologie mogą być rozpoznane w okresie, w którym przeprowadzane jest badanie, niekorzystnych warunków badania lub ułożenia płodu.

Nie wykazano negatywnego wpływu badań usg na płód, przebieg ciąży oraz rozwój dziecka po urodzeniu. Jednak w medycynie stosuje się minimalizację ryzyka wpływu badań diagnostycznych, nawet jeśli te ryzyka mają jedynie hipotetyczny charakter. Dlatego usg powinno być wykonywane wyłącznie ze wskazań medycznych, ograniczać się do zasady “tak małą dawką jak to jest konieczne” .